పహల్గాంలో జరిగిన ఉగ్రవాద దాడిలో 28 మంది అమాయకులు ప్రాణాలు కోల్పోవడంతో, కేంద్రం తక్షణమే స్పందించింది. ఈ దాడికి బాధ్యతగా భావిస్తున్న పాకిస్థాన్‌పై భారత్ దృఢమైన వైఖరిని అవలంబించింది. ఈ క్రమంలో భారత్, పాకిస్తాన్ మధ్య 1960లో కుదిరిన సింధు జలాల ఒప్పందాన్ని తాత్కాలికంగా నిలిపివేస్తున్నట్టు కేంద్ర ప్రభుత్వం ప్రకటించింది. ఈ నిర్ణయం ప్రధానమంత్రి మోదీ అధ్యక్షతన బుధవారం జరిగిన భద్రతా వ్యవహారాల కమిటీ (సీసీఎస్) సమావేశంలో తీసుకున్నట్టు అధికారిక వర్గాలు తెలిపాయి. పాక్ నుంచి వచ్చే సరిహద్దు ఉగ్రవాదానికి సమాధానంగా ఈ చర్య తీసుకున్నట్లు తెలుస్తోంది.

భారత ప్రభుత్వం వెల్లడించిన ప్రకారం, పాకిస్తాన్ తీవ్రవాద నెట్‌వర్క్‌లకు మద్దతు నిలిపివేసే వరకు ఈ ఒప్పందం అమలులో ఉంటుంది. ఇందులో భాగంగా పాక్ పౌరులకు ఇచ్చిన ప్రత్యేక వీసాలు రద్దు చేయబడ్డాయి. ఇప్పటికే భారత్‌లో ఉన్న వారికి 48 గంటల్లోగా దేశం విడిచి వెళ్లాలని సూచించారు.

సింధు జలాల ఒప్పందం అంటే ఏంటి?

1960 సెప్టెంబర్ 19న కరాచీలో, భారత్–పాకిస్తాన్ మధ్య సింధు నదీ జలాల వినియోగంపై ఓ అంతర్జాతీయ ఒప్పందం కుదిరింది. దీనిపై ప్రపంచ బ్యాంక్ కూడా సంతకం చేసింది.తొమ్మిది ఏళ్ల చర్చల తర్వాత ఈ ఒప్పందం అమల్లోకి వచ్చింది..

• తూర్పు నదులు: సట్లజ్, బియాస్, రావి — ఇవి భారతదేశానికి ఇచ్చారు.

• పశ్చిమ నదులు: జీలం, చేనాబ్, సింధు — ఇవి పాకిస్తాన్‌ వినియోగించుకోవచ్చు. అయితే, భారత్‌కు వీటిలో కొన్ని పరిమిత వాడక హక్కులు ఉన్నాయి.

• ఈ ఒప్పందం ప్రకారం, రెండు దేశాల మధ్య జలాల వినియోగం, సమాచార మార్పిడి, సహకారం వంటి అంశాలపై ఒక నిబంధనల వ్యవస్థ ఏర్పాటైంది.

• పశ్చిమ నదులపై జలవిద్యుత్ ఉత్పత్తికి భారత్‌కు హక్కులు ఉన్నా, ఆ ప్రాజెక్టుల రూపకల్పనపై పాక్‌కు అభ్యంతరం వ్యక్తం చేసే అవకాశం ఉంది.

• ఒప్పందం ప్రకారం, ఇరు దేశాల కమిషనర్లు సంవత్సరానికి కనీసం ఒక్కసారి సమావేశమవలసి ఉంటుంది. 2020లో న్యూఢిల్లీలో జరగాల్సిన సమావేశం కోవిడ్ కారణంగా రద్దయింది.

• కాలంతో మారుతున్న పరిస్థితుల ప్రకారం, ఈ ఒప్పందంలోని కొన్ని నిబంధనలను ఇరు దేశాలు పరస్పర అంగీకారంతో సవరించుకోవచ్చు.

• ఉపోద్ఘాతంలో ఏముంది అంటే — ఈ ఒప్పందం ఉద్దేశం రెండు దేశాలు సింధు నదుల జలాలను సమర్థవంతంగా, స్నేహపూర్వకంగా వినియోగించుకోవడం అని స్పష్టం చేసింది.

• ఈ ఒప్పందంపై అప్పటి భారత ప్రధాని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ, పాకిస్థాన్ అధ్యక్షుడు మొహమ్మద్ అయూబ్ ఖాన్ సంతకాలు చేశారు.

ఒప్పందం రద్దు చేయగలమా?

ఒప్పంద నిబంధనల ప్రకారం, భారత్ లేదా పాకిస్తాన్ ఏకపక్షంగా దీన్ని రద్దు చేయలేరు. మార్పులు చేయాలంటే రెండూ దేశాలు పరస్పరం చర్చించి నిర్ణయం తీసుకోవాలి. అయితే, అంతర్జాతీయ చట్టాల ప్రకారం, ఒక దేశం తీవ్ర మార్పులు వచ్చాయనీ భావిస్తే ఒప్పందం తిరగవేసే అవకాశముంది.

విశ్లేషకుడు బ్రహ్మ చెల్లాని ప్రకారం, "పాక్ ఉగ్రవాద గ్రూపులను వాడుతూ భారత్‌పై దాడులకు ప్రోత్సహిస్తోందని పేర్కొని, భారత్ సింధు ఒప్పందాన్ని తిరస్కరించవచ్చు" అనే అభిప్రాయం ఉంది. ఇది 'వియన్నా కన్వెన్షన్ ఆన్ లా ఆఫ్ ట్రీటీస్'లోని సెక్షన్ 62 ప్రకారం సాధ్యమవుతుందనీ అంటున్నారు.

ప్రస్తుత పరిస్థితి ఏమిటి?

ప్రస్తుతం, సరిహద్దులో పాక్ ప్రేరిత ఉగ్రదాడులు కొనసాగుతున్న నేపథ్యంలో, భారత్ ఈ ఒప్పందాన్ని తిరిగి పరిశీలిస్తోంది. ఒకవేళ పాక్ తన వైఖరిని మార్చకపోతే, భారత్ సింధు జలాలను తనవైపే మళ్లించుకునే అవకాశం ఉంది.